XV
Sau khi vẻ ngoài có những thay đổi không bình thường, có
một ý nghĩ vây lấy tôi và trách móc tôi. Ý nghĩ này nói: “Khi ngươi ở gần cô
nương này, vẻ ngoài của ngươi trông buồn cười – vậy thì tìm cách gặp gỡ mà làm
chi? Nếu cô nương hỏi thì biết trả lời sao cho xứng đáng?”
Một ý nghĩ nhún nhường khác phản đối: “Giá mà ta có thể trả
lời được cho cô nương, ta sẽ nói rằng khi vừa hình dung ra vẻ đẹp kỳ diệu của
nàng thì ngay lập tức mong được gặp và mong ước này mạnh mẽ đến mức có thể loại
bỏ những gì phản đối. Bởi thế, niềm đau khổ mà ta đang chịu đựng không thể ngăn
nỗi khát khao lại được nhìn thấy nàng”.
Thế là tôi lại quyết định viết một bài thơ thể hiện cái
tình cảm khi tôi ở gần nàng. Và tôi viết bài sonetto bắt đầu bằng: “Ciò che m’incontra”.
Những ý nghĩ cuồng điên đang vơi hết
Trước mặt em, ôi sắc đẹp thần tiên
Anh đứng gần em – Tình yêu kêu lên:
“Hãy giữ gìn hoặc là ngươi hãy chết”.
Màu của trái tim tỏa lên gương mặt
Những nét xanh xao điểm tựa đi tìm
Đến hòn đá, thậm chí, cũng kêu lên
Trong sợ hãi: “Chết đi, ngươi hãy chết!..”
Thật tội lỗi cho ai trong khoảnh khắc
Tình cảm điên cuồng này chẳng khơi lên
Ai với tôi không khuyến khích, động viên
Lời giễu cợt mà em từng đáp lại
Ánh mắt tôi rằng cái chết kề bên.
Bài sonetto chia
làm hai phần: ở phần đầu tôi nói rằng tại vì sao tôi không thể giữ mình để
không đi đến nơi cô nương đang ở, trong phần hai tôi kể về điều gì đang xảy ra
với tôi khi tôi đến gần nàng, phần này bắt đầu bằng: “e quandi´o vi
son presso: Anh đứng gần em..”. Phần hai chia ra
năm phần với năm đối tượng: thứ nhất, tôi mở ra điều Tình yêu nói với tôi, nghe
theo lời khuyên của lý trí khi tôi ở gần cô nương. Thứ hai, tôi chỉ ra trạng
thái của con tim tôi, thể hiện trên gương mặt của tôi; thứ ba, tôi nói rằng sự
tự tin đã rời bỏ tôi; thứ tư, tôi khẳng định rằng ai không thông cảm với tôi
quả là người sai lầm, vì rằng lòng thương cảm của người đó đối với tôi là một
sự giúp đỡ; và thứ năm, tôi nói rằng tại vì sao những người khác cần thông cảm
với tôi khi nhìn thấy vẻ đau buồn trong đôi mắt tôi, bởi vì trong ánh mắt tôi
có sự đau buồn mà những người khác không thấy vì tiếng cười của các cô nương.
Phần thứ hai bắt đầu bằng: “Lo viso mostra:
Màu của trái tim..’”; phần ba: “e
per la ebrietà: Những nét xanh xao..”, phần bốn:
“Peccato face: Thật tội lỗi..”, phần
năm: “per la pietà: Ai những lời..”
XVI
Khi đã viết xong bài sonetto
này tôi lại rất muốn thêm vào một số lời để thể hiện bốn trạng thái nữa mà tôi
chưa bày tỏ được. Thứ nhất, tôi muốn kể về nỗi đau mà tôi đã chịu đựng khi Tình
yêu thay đổi tôi. Thứ hai, tôi dự định nói rằng Tình yêu thường xuyên và đột
ngột tấn công tôi với sức mạnh mà tôi chỉ suy nghĩ về cô nương. Thứ ba, tôi
mong hình dung ra sự tấn công của Tình yêu, khiến tôi im lặng bỏ đi để nhìn
thấy cô nương của mình. Tôi tin rằng dáng vẻ của cô nương sẽ cứu tôi khỏi sự
tấn công này, và tôi quên rằng trước đây đã từng xảy ra với tôi, khi tôi đến
gần sinh linh cao thượng đó. Thứ tư, tôi phải thừa nhận rằng thấy cô nương tận
mặt không chỉ không bảo vệ cho tôi mà còn hủy diệt chút sức sống nhỏ nhoi còn
lại. Bởi vậy, tôi viết bài sonetto
sau đây, bắt đầu bằng: “Spesse fiate’”
Điều nặng nề còn hơn
cả tình yêu
Tôi trở nên cay đắng
thật đã nhiều
Và tôi nói: có ai
đau nhường ấy!
Chỉ Tình yêu vẫn
nhọc nhằn vây lấy
Còn cuộc đời từ giã
xác, cuống lên
Chỉ linh hồn vẫn can
đảm nén lòng
Cùng với tôi, nghĩ
suy về em đấy.
Tôi đấu tranh, tôi
muốn giúp cho mình
Nhưng đau đớn, đã
không còn sức lực
Để chữa lành tôi cần
phải gặp em.
Nhưng đến khi đạt
được điều ước mong
Nhìn thấy em là con
tim rạo rực
Và cuộc đời lại bỗng
biến mất tăm.
Bài sonetto này
chia làm bốn phần, tương xứng với bốn sự việc đã nói trong bài thơ. Bởi vì
chúng đã được xem xét ở phần đầu. Tôi nói rằng, phần thứ hai bắt đầu bằng: “ch’Amor:
Chỉ Tình yêu..”; phần ba: “Poscia mi sforzo:
Tôi đấu tranh..”; phần bốn: “e se io levo:
Nhưng đến khi..”
XVII
Khi viết ba bài sonetto
này về cô nương của tôi, tôi quyết định im lặng và không nói gì hơn, vì rằng
chúng đã thể hiện hầu như toàn bộ trạng thái của tôi, và tôi ngỡ rằng chúng đã
chứng kiến đầy đủ. Bởi thế, từ đây tôi sẽ không gọi nàng trực tiếp. Tôi cần
cách kể chuyện mới, cao thượng hơn trước đây. Bởi vì nghe về nguyên nhân của
nội dung mới rất dễ chịu, và tôi sẽ nói về nàng ngắn gọn như có thể.
XVIII
Theo những gì biểu hiện trên gương mặt của tôi, nhiều người
đọc được điều bí mật của con tim, nhiều cô nương biết rõ tình cảm của tôi và
mỗi người đều đã chứng kiến những thất bại của tôi. Có vẻ như số phận cho biết
trước, khi tôi đi qua gần, một cô nương vui tính và có giọng nói rất dễ thương
đã gọi tôi. Tôi tới gần và thấy rằng cô nương cao thượng nhất của tôi không có
ở đấy, thế là tôi lại cảm thấy tự tin. Khi đó tôi chào họ và hỏi xem họ muốn
gì. Có rất nhiều cô nương ở đó, có nhiều người cười vui. Một số khác nhìn tôi,
chờ xem tôi sẽ nói gì. Một vài người đang nói chuyện với nhau.
Một người trong số họ gọi tên tôi và nói những lời sau đây:
“Mục đích của tình yêu của anh là gì nếu như anh không thể làm chủ được mình
khi người yêu của anh có mặt? Anh hãy trả lời cho chúng tôi, bởi vì mục đích
của tình yêu như thế là rất đặc biệt”. Và khi im lặng bao trùm lên, không chỉ
cô nương kia mà tất cả cô nương đều đợi câu trả lời của tôi, sự chờ đợi này
hiện rõ trên gương mặt của họ.
Khi đó tôi nói: “Thưa các cô nương, mục đích của tình yêu
tôi trước đây là chào đón cô nương của tôi, người mà quí cô dã biết. Trong sự
chào đón này là tất cả mong ước của tôi. Nhưng bởi vì nàng muốn từ chối tôi
trong lời chào đón này, nên niềm hạnh phúc của tôi tập trung ở cái điều không
thể xa rời tôi”.
Lúc này các cô nương nói gì đó với nhau và giống như khi ta
nhìn thấy nước rơi xuống từ trời cùng với tuyết, tôi nghe những lời của các cô
nương cùng với những cái thở dài. Và sau đó, cái người đầu tiên nói với tôi cất
tiếng: “Chúng tôi hỏi anh, muốn biết là niềm hạnh phúc của anh ở đâu?” Tôi trả
lời họ những lời như sau: “Ở trong những lời khen ngợi cô nương của tôi”. Khi
đó, người vừa hỏi tôi xong, nói: “Nếu những gì anh đã nói, quả thật, những bài
thơ anh viết tặng nàng, nói về trạng thái tinh thần của anh, đáng lẽ ra phải
thể hiện cách khác”.
Khi đó, tôi suy nghĩ về những lời này rồi bước đi trên
đường, tự nhủ lòng: “Nếu niềm hạnh phúc ở trong những lời ca tụng cô nương của
ta thì tại vì sao lại phải nói theo cách khác?” Khi đó tôi quyết định lựa chọn
đối tượng của lời nói là để khen ngợi cô nương. Sau một hồi suy nghĩ tôi ngỡ
rằng tôi đã hướng về một đề tài quá cao siêu, không vừa sức. Tôi ở trong tình
trạng như vậy mấy ngày liền, muốn làm thơ nhưng sợ bắt đầu viết.
XIX
Sau một thời gian, một hôm tôi đi trên một con đường gần
bên một dòng sông nước chảy xiết, tôi muốn làm thơ và tôi quyết định nói về cô
nương cao thượng qua việc gọi các cô nương ở ngôi thứ hai, không phải tất các
cô nương mà chỉ một số người trong số họ, những người cao thượng.
Và khi đó lời tự thốt lên: “Hỡi
những người đẹp nhận biết tình yêu…” Những lời này ở
trong trí nhớ của tôi và tôi quyết định dùng nó để mở đầu. Trở về với thành phố
từng nhắc đến. tôi suy nghĩ mấy ngày, sau đó tôi viết bài canzone với câu mở đầu này: “Donne ch’avete’
Hỡi những người đẹp nhận biết tình yêu
Tôi muốn nói về người đẹp của tôi
Chẳng phải để người này tôi ca ngợi
Mà chỉ để cho thanh thản lòng tôi.
Tình yêu mang đến nỗi buồn đầy vơi
Tình yêu ngọt ngào lòng tôi cảm nhận
Nhưng giá như với tình tôi bạo dạn
Thì cả thế gian cũng sẽ như tôi.
Nhưng mà tôi không nói hết những lời
Đành chịu thua tính rụt rè, bẽn lẽn
Tôi kể về nét dịu dàng tỏa sáng
Và sự phục tùng của trái tim tôi
Hỡi những người đẹp rất trẻ trung ơi
Cho phép tôi không nói về người khác.
Thiên thần ca trong nghĩ suy thần thánh
Và nói rằng: “Chúa tể ở trần gian
Có một sinh linh tỏa sáng trong sương
Và bầu trời tia sáng hồn đạt đến
Với người khác Thiên đàng đừng cúi xuống
Mà hãy cầu xin ân huệ cho nàng.
Những linh hồn ngoan gọi về cho mình
Chỉ lòng thương xót còn nơi trần thế.
Và Đức Chúa Trời xét từng ý nghĩ:
“Các con của ta, các con hãy chờ
Ta còn chưa nghĩ răng gọi nàng về
Mà hãy vui lòng ở lại bên kia
Với những ai vẫn nói về Địa ngục:
“Là cái ác, ta thấy rằng hạnh phúc”.
Người đẹp của tôi sẽ tới Thiên đàng
Tôi biết được điều này nhờ đức hạnh
Hỡi những người đẹp, cần đi đến
Cái nơi Nàng giờ đang rảo bước chân
Tình yêu đã làm con tim giá băng
Và đã lụi tàn muôn đời muôn kiếp
Đứng trước Nàng chói ngời lên vẻ đẹp
Hoặc chết đi hoặc chia sẻ tình thương.
Ai là người xứng đáng kính trọng Nàng
Đang gần lại trong một niềm hạnh phúc
Ai từng được niềm vui Nàng ban phát
Và tình yêu, xúc phạm dễ dàng quên
Và Đức Chúa Trời rồi sẽ ban ơn
Ai biết nghe, trong khổ đau không chết.
Tình cất tiếng: “Cát bụi chốn trần gian
Chỉ một lần, và tuyệt vời, thanh khiết…”
Nhưng Tình yêu ngoái nhìn vào đôi mắt
Rằng trong Nàng đã ngự Chúa cao sang.
Vầng trán Nàng lấp lánh như kim cương
Vẻ tái nhợt đã dường như trong suốt
Và trong Nàng đang trị vì vẻ đẹp
Cả thiên nhiên – tất cả vẻ bao dung.
Từ đôi mắt Nàng khi ánh mắt nhìn
Có ngọn lửa tình và linh hồn trong đó
Rồi khi tia chớp của tình gặp gỡ
Thì con tim sẽ rạo rực cháy lên.
Tình yêu sai khiến nụ cười của Nàng
Ai ngó nhìn sẽ đứng yên một chỗ.
Ta biết rằng thơ khao khát, ước mong
Ta gửi ngươi đến cùng bao người đẹp!
Nhưng hãy nhớ: ta nhờ thơ giáo dục
Như con của Tình giản dị, trẻ trung
Khắp mọi nơi hãy giữ vẻ khiêm nhường
Và hãy hỏi: “Đâu con đường, hãy chỉ
Tôi đi tìm một con đường như thế”
Và hãy nhớ đừng phù phiếm, dối gian
Với những người đê tiện chớ làm quen
Nhưng kính trọng với những người xứng đáng
Với những quí ông, quí bà cao thượng
Để mở ra điều kỳ diệu con đường
Và khi đó Tình yêu ngươi nhận biết
Để trao cho ta từ chính tay Nàng.
Để cho dễ hiểu hơn, tôi phân chia bài thơ này với một nghệ thuật cao hơn so với những bài thơ trước. Đầu tiên tôi chia bài thơ ra ba phần sao cho phần đầu làm phần dẫn nhập vào phần tiếp theo; ở phần hai tôi thể hiện nội dung; còn phần ba phục vụ cho những lời đã nói trước đó. Phần hai bắt đầu bằng: “Angelo clama: Thiên thần ca..”; phần ba: “Canzone, io so che: Ta biết rằng thơ khao khát”.
Để cho dễ hiểu hơn, tôi phân chia bài thơ này với một nghệ thuật cao hơn so với những bài thơ trước. Đầu tiên tôi chia bài thơ ra ba phần sao cho phần đầu làm phần dẫn nhập vào phần tiếp theo; ở phần hai tôi thể hiện nội dung; còn phần ba phục vụ cho những lời đã nói trước đó. Phần hai bắt đầu bằng: “Angelo clama: Thiên thần ca..”; phần ba: “Canzone, io so che: Ta biết rằng thơ khao khát”.
Phần đầu tiên gồm bốn phần nhỏ: thứ nhất, tôi giải thích rằng tôi dự định hướng những lời viết về cô nương của tôi tới ai mà không giấu nguyên nhân; thứ hai, tôi nói rằng tôi cảm thấy và tôi suy nghĩ về những phẩm chất của cô nương; thứ ba, tôi nhận thấy rằng cần nói về cô nương để cho nỗi sợ tiêu tan; thứ tư, tôi nhắc lại là bài thơ hướng tới ai, có một nguyên nhân buộc tôi lựa chọn. Phần thứ hai bắt đầu bằng: “Io dico: Tình yêu mang ..”; phần ba: “E io non vo´ parlar: Nhưng mà tôi không nói..”; phần bốn: “donne e donzelle: Hỡi những người đẹp rất trẻ trung ơi.. ”.
Sau đó, khi tôi thốt lên: “Angelo clama: Thiên thần ca..” thì tôi bắt đầu câu chuyện về cô nương này. Và phần này có hai phần nhỏ: thứ nhất, tôi nói rằng trên trời xanh đang nghĩ về nàng; thứ hai, trên mặt đất đang nghĩ về nàng, bắt đầu bằng: “Madonna è disiata: Người đẹp của tôi..”. Phần hai chia làm hai phần nhỏ: thứ nhất, tôi nói về sự cao thượng của tâm hồn nàng, nhắc đến một vài biểu hiện kỳ diệu; thứ hai, về sự cao thượng của cơ thể nàng, về vẻ đẹp bằng những lời: Dice de lei Amor: Tình cất tiếng..” Phần hai này lại chia ra hai phần nữa: thứ nhất, tôi nói về vẻ đẹp của gương mặt; thứ hai, về cái đẹp mà gương mặt ánh lên, bằng những lời sau: “De li occhi suoi: Từ đôi mắt Nàng..” Phần hai này chia đôi: một phần nói về đôi mắt, nguồn gốc của tình yêu, phần sau ca ngợi bờ môi, là mục đích của Tiình yêu. Và để xua đi mọi ý nghĩ đen tối, tôi xin nhắc bạn đọc rằng những gì viết trên đây, khi tôi nói lời chào đón cô nương là điều mong muốn của tôi.
Sau đó, sau câu thơ: “Canzone, io so che tu: Ta biết rằng thơ..”, tôi thêm vào một khổ về người khác. Trong đó tôi mở ra điều rằng tôi chờ đợi từ bài canzone. Vì rằng phần cuối hoàn toàn dễ hiểu nên tôi sẽ không chia phần nữa, mặc dù tôi vẫn nghĩ rằng nếu phân chia càng chi tiết thì bạn đọc càng dễ hiểu bài canzone của tôi hơn. Dù sao, nếu có những bạn đọc không hiểu được cách phân chia của tôi thì tôi cũng không lấy làm phiền. Họ cứ việc để nó sang một bên, tôi vẫn sợ rằng đã giải thích quá nhiều trong sự phân chia các phần, và bài thơ quá nhiều người nghe.
XX
Khi bài canzone
này có nhiều người biết đến thì có một người bạn của tôi cũng đã nghe thấy.
Người này đã hỏi tôi rằng Tình yêu là gì. Tất nhiên, người này đánh giá công
sức của tôi qua những gì được nghe về tôi. Khi đó, với suy nghĩ rằng sau đề tài
này tôi sẽ chọn đề tài về Tình yêu và để người bạn của tôi hiểu được, tôi quyết
định viết bài thơ về bản chất của tình yêu. Và tôi viết bài sonetto, bắt đầu bằng: “Amore
e´l cor gentil”
Con tim cao quí và Tình yêu – chỉ một
Người khôn ngoan vẫn thường nói cùng ta
Tình và trái tim không thể bất hoà
Như lý trí với linh hồn khinh miệt.
Khi trong con tim Tình yêu dâng ngập
Tình lên ngôi – con tim biết nghe lời
Ngôi nhà Tình yêu chỉ một mà thôi
Hoặc dài lâu hoặc chỉ trong phút chốc.
Những đường nét thần tiên tuyệt đẹp
Khó nhọc hiện lên, mỏi mệt ánh nhìn
Tình yêu thương chạy khắp ở trong tim.
Nếu cảm thấy rằng thời gian sẽ đến
Thì một Tình yêu mới mẻ nảy sinh
Ngay cả nàng cũng đắm đuối, mê hồn.
Bài sonetto này
chia làm hai phần. Ở phần thứ nhất tôi nói về tiềm năng của Tình yêu, ở phần
hai – về điều rằng tiềm năng biến thành thực tế. Phần hai bắt đầu như vậy: “Bieltate
appare: Những đường nét thần tiên..” Phần thứ nhất
chia làm hai: trước tiên tôi nói sức mạnh tiềm năng ở trong chủ thể nào, sau đó
– chủ thể và sức mạnh tiềm năng đi vào đời sống và chúng quan hệ với nhau như
hình thức với vật chất. Phần hai bắt đầu như vậy: “Falli natura:
Khi trong con tim..” và cuối cùng, khi tôi nói: “Bieltate
appare.. Những đường nét thần tiên..” là nói về sức
mạnh tiềm năng biến thành thực tế đầu tiên ở đàn ông, sau đó ở phụ nữ: “E
simil face in donna: Ngay cả nàng cũng đắm đuối..”
XXI
Sau
khi đã nói về Tình yêu ở bài thơ trước, tôi quyết định ca ngợi cô nương cao
thượng nhất mà Tình yêu thức dậy, và không chỉ ở nơi nó đang mơ màng. Ngay cả ở
nơi không có Tình yêu thì nàng cũng bằng cách kỳ diệu, gọi tình yêu đến. Khi đó
tôi viết bài sonetto, bắt đầu bằng: “Ne
li occhi porta’”
Trong đôi mắt nàng Tình yêu linh cảm
Hạnh phúc thay cho ai được nàng nhìn
Nàng bước đi – theo bước, thảy vội vàng
Chào đón chăng – con tim Tình rung động.
Tình bối rối và nghiêng mình cúi xuống
Tình ăn năn về lầm lỗi của mình.
Niềm kiêu hãnh và cơn giận nàng quên
Ôi người đẹp, ai mà không ca tụng.
Tất cả ngọt ngào và nhún nhường ý tưởng
Sẽ nhận ra, nghe lời nói của nàng
Được gặp nàng quả là điều sung sướng.
Nàng mỉm cười, phúc cho ai được hưởng
Lời chẳng thốt ra, không nhớ điều gì
Ân huệ thay và mới mẻ, diệu kỳ.
Bài sonetto này gồm ba phần. Ở phần đầu tôi
nói rằng cô nương này biến sức mạnh tiềm năng thành sức mạnh thực tế, nhờ phần
cao thượng của cơ thể - đôi mắt nàng; ở phần ba tôi nói về cái miệng đẹp của
nàng. Giữa hai phần này có một phần nhỏ cần sự giúp đỡ của phần trước và phần
sau. Phần này vang lên như vậy: “Aiutatemi, donne: Ôi người đẹp..’” .
Phần ba bắt đầu bằng: “Ogni dolcezza: Tất cả ngọt ngào..”.
Phần
thứ nhất có ba mục nhỏ: đầu tiên tôi nói rằng cô nương này có phẩm hạnh biến
tất cả những cao thượng trong ánh nhìn, dẫn đến sức mạnh tiềm năng của Tình yêu
đến nơi mà trước đó chưa hề có quyền lực. Thứ hai, tôi chỉ ra rằng cô nương
biến Tình yêu thành sức mạnh thực tế ở trong tim ai mà nàng nhìn thấy. Thứ ba,
tôi mở ra sự ảnh hưởng tốt đẹp đến những con tim. Phần hai bắt đầu bằng: “ov´ella
passa: Nàng bước đi..”, phần ba: “e cui saluta: ..con tim Tình rung
động”.
Sau
đó, khi tôi nói: “Aiutatemi, donne” là tôi muốn giải thích rằng tôi dự
định hướng tới ai, gọi những người giúp tôi ca ngợi danh dự của nàng. Và khi
tôi nói: “Ogne dolcezza”, thì tôi chỉ khẳng định cái điều đã nói ở phần
thứ nhất: nụ cười thần diệu và giọng nói ngọt ngào, và tất cả sự ảnh hưởng tới
con tim của những người khác, vì rằng trí nhớ không thể giữ lại được nụ cười
thần diệu cũng như hành động của nàng.
XXII
Sau
đó nhiều ngày, đấng sinh thành của người con gái cao thượng nhất Beatrice từ
giã cõi đời và đi về với vinh quang muôn thuở. Sự ra đi như vậy là một nỗi đau
thương cho tất cả bạn bè của người đã khuất.
Không
có một tình bạn nào thân thiết hơn bằng tình giữa cha và con, mà cô nương này
có một tình cảm ở mức độ cao nhất, và cha cô là một người rất mực tốt bụng. Rõ
ràng, cô nương nói trên đang chịu một nỗi buồn thương.
Bởi
vì theo tục lệ của thành phố này thì phụ nữ với phụ nữ, đàn ông với đàn ông làm
thành những nhóm viếng thăm nên nhiều cô nương đã đến nơi Beatrice đang khóc
than. Khi nhìn thấy những cô nương trở lại, tôi nghe họ nói chuyện với nhau,
trong số đó có những lời: “Quả thật, nàng đã khóc mà ai nhìn thấy đều tỏ lòng
thương xót”. Các cô nương đi ngang qua tôi và tôi đắm chìm trong những suy tư
buồn bã. Những giọt nước mắt chảy dài trên má và tôi muốn giấu chúng đi bằng
cách úp đôi bàn tay lên đôi mắt. Giá mà không vì đợi để được nghe thêm điều gì
đó về nàng thì tôi đã chạy trốn từ khi những giọt nước mắt chảy dài trên má. Và
cứ lần lữa ở nơi đó, tôi nhìn thấy những cô nương khác đi ngang qua, và tôi
nghe: “Làm sao mà có thể vui vẻ được khi nghe những lời vang lên một nỗi buồn
thương kỳ lạ”.
Thì
khi đó có những cô nương khác xuất hiện, họ nói: “Người này khóc có vẻ như đã
nhìn thấy nàng như chúng ta vậy”. Sau đó, những người khác nữa đã nói về tôi:
“Hãy xem kìa, anh ta không còn giống với mình nữa, thay đổi quá mức!”
Khi
những cô nương đi ngang qua, tôi nghe những lời của họ nói về nàng và về tôi
như đã nói trên đây. Sau đó, thả mình theo những ý nghĩ, tôi quyết định viết
ra, vì thơ đối với tôi là phương tiện tốt nhất, trong thơ thể hiện tất cả những
gì tôi đã nghe từ quí cô nương. Tôi sẵn lòng hỏi họ, nếu những câu hỏi này hợp
nhẽ, bởi thế, tôi muốn hỏi họ những gì mà họ có thể trả lời.
Tôi
viết hai bài sonetto: ở bài thứ nhất
là câu hỏi mà tôi muốn đưa ra; ở bài thứ hai là tôi đưa ra câu trả lời, có vẻ
như họ trả lời tôi. Bài sonetto thứ
nhất bắt đầu bằng: “Voi che portate la sembianza humile”, còn bài thứ
hai: “Se´tu colui c´hai trattato sovente.”
Em đi qua, mái đầu hơi cúi xuống
Ánh mắt em như nói một điều buồn
Em từ đâu? Sao vẻ mặt của em
Anh ngỡ như có điều chi đau đớn.
Em từng như Mẹ đồng trinh cao thượng
Để Tình yêu mang nước mắt tưới lên
Có phải chăng vẫn tin vậy con tim?
Bởi trong em mọi nét đều trong sáng.
Và nếu như đường xa em mong muốn
Thì anh xin: hãy ở lại cùng anh
Nét buồn đau xin em chớ giữ gìn!
Anh nhìn thấy mắt em đầy nước mắt
Và anh thấy em luống cuống, vội vàng
Con tim lo như tai họa đang dâng.
Bài sonetto này chia làm hai phần. Ở phần
một tôi hỏi các cô nương rằng có phải họ đến từ nơi nàng có mặt. Tôi ngỡ rằng
tôi không nhầm vì trông họ có vẻ rất cao thượng. Ở phần hai tôi hỏi để họ nói
cho tôi biết về nàng. Phần hai bắt đầu bằng: “E se venite: Và nếu như
đường xa..”. Và bài sonetto tiếp
theo, như đã nói trên:
Có phải thơ ngươi không hề im lặng
Ca tụng nàng như Đức mẹ đồng trinh
Ngươi giống như thơ, bằng giọng của mình
Nhưng có vẻ giọng của ngươi không giống.
Tại vì sao ngươi thổn thức, đau đớn
Ngươi tiếc rằng thành kẻ khác rồi chăng?
Ngươi khổ đau? – và trước nỗi đau buồn
Không thể mang nên ngươi đem giấu diếm?
Mặc ta khóc, hãy đi theo đau đớn
Tội lỗi cho ai biết được niềm vui
Có phải ta nghe theo nỗi ngậm ngùi?
Trên mặt nàng một nỗi buồn lắng đọng
Nhưng tại sao ánh mắt cứ hướng về
Cái chết đang chờ, ngươi cứ thổn thức đi.
Bài sonetto này chia làm bốn phần, tương ứng
với lời của bốn cô nương mà tôi đặt câu trả lời vào miệng của họ, và đã rõ
ràng, tôi sẽ không nói về ý nghĩa của từng phần. Phần hai bắt đầu bằng: “E
perché piangi: Tại vì sao ngươi thổn thức..” ; phần ba: “Lascia piangere
noi: Mặc ta khóc..” ; phần bốn: “Ell´ha nel viso: Trên mặt nàng..”.
XXIII
Sau đó một thời
gian, tôi bị ốm những chín ngày liền. Tôi nằm liệt giường như người không thể
cử động. Sang ngày thứ chín tôi cảm thấy một nỗi đau và trong tôi có một ý nghĩ
về cô nương của tôi.
Suy nghĩ về nàng,
tôi trở lại với ý nghĩ về kiếp phù vân, ngay cả những người khỏe mạnh, và tôi
khóc. Sau đó, nhân lên những thổn thức, tôi tự nói với mình: “Sẽ đến một ngày
cô nương cao thượng nhất Beatrice sẽ chết”.
Và tôi cảm thấy vô
cùng bối rối, tôi nhắm mắt lại và mơ màng, thả hồn theo trí tưởng tượng. Ở đoạn
đầu của sự tưởng tượng, trước mắt tôi hiện ra mấy người phụ nữ tóc rối và họ
nói với tôi: “Ngươi đã chết”.
Sự tưởng tượng của
tôi bắt đầu như vậy và tôi biết mình đang ở đâu. Tôi ngỡ rằng đang nhìn thấy
những người phụ nữ tóc rối trên mọi con đường và tôi đang nhìn mặt trời đã tắt,
theo màu sắc của những ngôi sao, tôi nghĩ rằng chúng đang nức nở. Và tôi ngỡ
rằng những con chim bay giữa trời đang rơi xuống và một đợt động đất đã bắt
đầu. Kinh hoàng với sự tưởng tượng này, tôi như thấy một người bạn đến và nói
với tôi: “Chẳng lẽ bạn không biết rằng cô nương của bạn đã từ giã cõi trần
gian”. Thế là tôi khóc, lòng ttràn ngập nỗi buồn đau và không chỉ trong tưởng
tượng mà những giọt nước mắt đã rơi xuống từ đôi mắt của tôi. Sau đó tôi hình
dung rằng cần nhìn lên bầu trời và ngỡ là tôi thấy những thiên thần đang trở về
trời, phía trước những thiên thần là một đám mây màu trắng. Tôi ngỡ như những
thiên thần này hát một khúc ca, trong đó có những lời: “Osanna in excelsis:
Hô-san-na ở trên nơi rất cao”, ngoài ra, tôi không nghe gì khác.
Tôi ngỡ rằng con
tim có một tình yêu lớn đang nói cùng tôi: “Quả thực là cô nương của ta đã
chết”. Sau những lời này, tôi ngỡ như tôi đang đi để nhìn thân xác từng có một
linh hồn cao thượng nhất. Sự tưởng tượng dối lừa và mạnh mẽ đến mức chỉ cho tôi
thấy cô nương của tôi đã chết. Và tôi ngỡ rằng những cô nương đã trùm lên đầu
nàng chiếc khăn màu trắng, trên gương mặt nàng hiện lên một vẻ hiền lành và tôi
như nghe nàng nói: “Ta đang thấy bắt đầu sự bình yên”.
Khi tôi nhìn thấy
nàng trong giấc mơ, có một tình cảm bao trùm lấy tôi, làm cho tôi gọi cái chết:
“Hỡi cái chết ngọt ngào, ngươi hãy đến cùng ta và hãy cao thượng! Ngươi hãy đến
với ta¸kẻ đang khát khao ngươi. Ngươi hãy xem: ta đang mang màu chết”.
Khi tôi nhìn thấy
người ta làm lễ cho người chết thì tôi thấy mình đang trở về phòng. Ở đó tôi
đang nhìn vào bầu trời. Sự hình dung mạnh đến mức làm cho tôi bất khóc và nói:
“Hỡi linh hồn cao thượng nhất, hạnh phúc thay cho kẻ được thấy hồn!” Thốt ra
những lời này bằng một giọng rất buồn, tôi bắt đầu nức nở và gọi cái chết. Một
cô nương trẻ từng ghé giường tôi nghĩ rằng những thổn thức và lời của tôi là do
bệnh tật, đã bật khóc. Khi đó các cô nương bỏ cô nương trẻ kia ở đấy và ghé đến
gần để thức tôi dậy, họ nghĩ rằng tôi đang mơ. Họ nói: “Đừng ngủ nữa” và “Đừng
tuyệt vọng”.
Vì những lời này
mà tôi muốn kêu lên: “Ô, Beatrice, xin đa tạ!” và tôi vừa nói “Ô, Beatrice” thì
tỉnh lại, tôi mở mắt và thấy rằng tôi đã nhầm lẫn. Và mặc dù đã gọi tên này,
nhưng giọng của tôi bị đứt quãng vì thổn thức nên tôi nghĩ rằng các cô nương
không hiểu được. Mặc dù tôi rất bối rối và ngượng ngùng, theo lời khuyên của
Tình yêu, tôi quay lại với họ. Nhìn thấy gương mặt của tôi, họ nói: “Anh ta
trông như người chết”, sau đó họ nói với nhau: “Chúng ta hãy an ủi anh ta” – và
họ nói rất nhiều lời an ủi, họ hỏi tôi vì sao mà tôi sợ hãi như vậy. Bình tĩnh
lại, tôi hiểu rằng mình đã mơ không phải, tôi trả lời họ: “Tôi sẽ nói cho quí
cô điều gì đã xảy ra với tôi. Khi đó – từ đầu chí cuối – tôi kể cho họ rằng tôi
đã nhìn thấy cái gì mà không nhắc tên cô nương cao thượng nhất.
Sau khi khỏi bệnh,
tôi quyết định viết bài thơ về những gì xảy ra với tôi, vì tôi nghĩ rằng đấy là
đề tài xứng đáng với Tình yêu và nghe lọt tai; tôi viết bài canzone, bắt đầu bằng: “Donna pietosa”
Cô nương trẻ tuổi và đáng thương
Trong ánh sáng của hào quang chói lọi
Ngồi ở nơi cái chết, tôi đang gọi
Và ngó nhìn vào đôi mắt buồn thương
Và lắng nghe những lời trống không
Rồi tự mình nức nở
Còn những cô nương khác rất vội vã
Dỗ tiếng khóc đã đến nơi tôi nằm
Họ nhìn thấy rằng tôi đau khổ
Đã cúi xuống rất nghiêm trang
Một người bảo tôi: “Đừng ngủ”
Và một người bảo: “Chớ có buồn!”
Khi đã đi qua cơn mộng mị
Tôi gọi tên cô nương.
Giọng của tôi nhuốm một vẻ buồn thương
Và đầy nước mắt đau khổ
Tôi nghe ra lời của trái tim
Nhưng ngập tràn xấu hổ
Tôi xấu hổ vì Tình
Làm cho tôi vật ngã
Và hối hận dâng lên
Tôi nghe lời than thở:
“Hãy làm cho người khuây khỏa!”
Những cô nương lặng lẽ nói với nhau
Và cúi xuống những mái đầu:
“Anh đã nhìn thấy điều gì vậy?”
Tôi cảm thấy được an ủi
Và cất lời: “Hỡi những cô nương
Tôi nghĩ suy về cuộc đời mong manh
Không có gì vững chắc
Khi tình yêu trong tim dâng ngập
Tình khóc lóc và thổn thức trong lòng
Tình nức nở và cuống cuồng:
“Đến ngày cô nương sẽ chết!”
Và bước chân mỏi mệt
Và đôi mắt mơ màng
Máu lạnh trong từng thớ thịt đường gân
Và tình cảm tê liệt
Còn sự hình dung
Lý trí coi thường
Tôi nhìn thấy những cô nương gọi
“Hãy chết, hãy chết đi chàng!..”
Và tôi nhận ra sự sợ hãi ghê thường
Trong giấc mơ cuồng loạn
Tôi có mặt ở một nơi ghê gớm
Nhìn thấy những cô nương bước chạy trên đường
Họ khóc lóc và nức nở kêu than
Và thấy một ngọn lửa buồn đang cháy
Dần dần tôi nhìn ra sau đấy
Mặt trời dần tắt, những vì sao hiện ra
Và tiếng khóc từ đôi mắt nhạt nhòa
Cái chết dường như đang chờ đón vậy
Cả mặt đất run rẩy
Một người đàn ông trước mặt hiện ra
Kêu lên: “Không có tin tức gì?
Cô nương của ngươi đã chết!”
Tôi ngước đôi mắt đầy nước mắt
Thấy giữa trời xanh
Một đám thiên thần
Và mây như lá cờ trước mặt
Họ hát vang: “Hosana!”
Tình yêu kêu lên: “Đã đến gần
Cô nương đang say trong giấc ngủ”.
Và cơn mộng mị
Cho tôi nhìn gương mặt cô nương
Cùng với những cô nương
Trùm những tấm khăn choàng
Với vẻ dịu dàng đằm thắm
Và nói: “Cô nương trong thái bình!”
Tôi cảm thấy thấp hèn trong đau khổ
Khi nhận ra đường nét dễ thương sao –
“Ô Cái chết! Sao ngươi quá ngọt ngào!
Bóng dáng của ngươi thân thuộc quá
Ngươi đã cùng với cô nương của ta
Và với Nàng không nghiệt ngã
Bây giờ hồn lại gọi ngươi về đó
Hãy đến cùng ta
Hãy đến đây, ta gọi!”
Tôi chia tay với nỗi buồn như vậy
Khi còn lại một mình
Tôi kêu lên khi nhìn vào trời xanh:
“Hỡi linh hồn cao thượng
Cơn mê sảng đã qua, xin cám ơn!
Bài canzone này có hai phần: ở phần một tôi
gọi một người và kể về một giấc mơ mà các cô nương không nhắc tên đã giải thoát
tôi và tôi hứa nói về những gì nhìn thấy; ở phần hai tôi nói về việc thực hiện
lời hứa của mình. Phần hai bắt đầu bằng: “Mentr´io pensava: Tôi nghĩ suy
về cuộc đời mong manh..”. Phần một có hai phần: thứ nhất, tôi nói rằng có những
cô nương – đặc biệt là một người trong số họ – đã nói về những gì họ đã làm khi
tôi đang mơ, cho đến trước khi tôi trở lại với thực tại; thứ hai, tôi mô tả
việc họ đã nói với tôi, khi tôi hết mơ màng, bắt đầu bằng: “Era la voce mia:
Giọng của tôi nhuốm một vẻ buồn thương..”.
Sau đó, khi tôi
nói: “Mentr´io pensava” thì tôi
kể với họ về giấc mộng của tôi. Sự việc này được thể hiện trong hai phần: phần
một về sự phát triển của sự tưởng tượng; phần hai, tôi nói về việc những cô
nương gọi tôi và sự cảm tạ; và phần này bắt đầu bằng: “Voi mi chimaste:
Cơn mê sảng đã qua..”.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét